Ozonowanie jest uważane za jedną z najbardziej skutecznych metod dezynfekcji pomieszczeń oraz przedmiotów. Zainteresowanie ozonowaniem wzrasta, ponieważ jesteśmy w środku pandemii wirusa SARS-COV-2 i kwestia dezynfekcji jest coraz częściej podnoszona. Warto jest jednak zastanowić się, jak w zasadzie działa ozonowanie, czym jest ozon oraz czy jest to metoda bezpieczna?
Czym jest ozon?
Ozon jest to tlen. Przy czym jest to tlen, który występuje w dość nietypowej postaci. W normalnych warunkach tlen występuje w cząsteczce dwuatomowej. Bardzo rzadko występuje w postaci jedno atomowej, ponieważ tlen silnie dąży do osiągnięcia stanu równowagi, a stanem równowagi dla tlenu jest cząsteczka dwuatomowa. Może jednak występować tlen również w postaci trój atomowej i tę postać nazywamy właśnie ozonem. Na poziomie ziemi ozon naturalnie nie występuje. Oczywiście zdarzają się lokalne skupiska ozonu, ale wynikają one przede wszystkim z działalności człowieka (w tym na przykład ze spalania różnego rodzaju paliw kopalnych, czego dowodem jest zwiększenie się stężenia ozonu w okresie grzewczym, jesienno-zimowym) oraz na poziomie ziemi może wystąpić ozon po burzy z wyładowaniami atmosferycznymi. W innych przypadkach ozon naturalnie na poziomie ziemi nie występuje. Naturalnie ozon występuje w górnych warstwach atmosfery, gdzie tworzy bezpieczną i potrzebną dla nas warstwę ozonową.
Zrozumienie, dlaczego ozon może występować w górnych warstwach atmosfery, a nie występuje naturalnie na poziomie ziemi, wymaga zrozumienia tego, w jaki sposób wygląda dynamika powstawania oraz rozpadu ozonu. Ozon jest to substancja bardzo krótkotrwała. W momencie, kiedy powstanie, to dąży do tego, aby rozpaść się z powrotem do cząsteczki dwuatomowej. Czyli jeżeli będziemy mieć dwie cząsteczki ozonu, to będą one dążyć do tego, aby jak najszybciej stworzyć trzy dwuatomowe cząsteczki tlenu. W górnych warstwach atmosfery proces ten również zachodzi, ale jest równoważony produkcją ozonu. Produkcja ozonu wynika ze zderzania się promieniowania kosmicznego z cząsteczkami tlenu, które wówczas mogą na krótką chwilę stworzyć cząsteczkę trójatomową. Zrozumienie tego mechanizmu jest bardzo istotne do tego, aby wiedzieć, dlaczego ozon jest bezpieczny, chociaż jest gazem trującym.
Jak działa ozon na organizmy żywe?
Kiedy ozonujemy pomieszczenie, to specjalne urządzenie wytwarza nam ozon. Ozon, który jest rozprowadzany po pomieszczeniu, wnika we wszelkie pory i szczeliny i tam zabija wszelkiego rodzaju wirusy bakterie oraz grzyby. Ozon wypełnia również całą przestrzeń i zabija mikroby również w powietrzu. Ozon ma właściwości silnie utleniające. Po połączeniu się z jakimkolwiek materiałem organicznym powoduje jego degradację i wytwarza tlen oraz produkt rozpadu materiału organicznego, związanego z pozostałą cząsteczką tlenu. Dzięki temu bardzo skutecznie rozbija otoczkę zabezpieczającą wirusy, zaburza metabolizm bakterii oraz grzybów. Ozon jest też szkodliwy dla organizmów bardziej złożonych, takich jak na przykład zwierzęta domowe czy nawet ludzie. Dlatego musimy się organizmów żywych z pomieszczenia pozbyć, przed ozonowaniem. Jeżeli wchodzimy w obszar działania ozonatora, musimy mieć specjalny kombinezon oraz maskę z filtrem, która jest dedykowana dla ozonu.
Czy skoro ozon jest trujący i toksyczny, to jest to metoda bezpieczna?
Jak wyżej wspomniano, ozon jest gazem trującym i toksycznym, ale wspomniano również o tym, że ozon jest gazem, który bardzo szybko rozpada się do bezpiecznej postaci. Kiedy mamy w pomieszczeniu włączony ozonator, który cały czas produkuje ozon, to produkowany ozon łączy się z różnego rodzaju materiałem biologicznym, rozpada się do postaci bezpiecznej, zabijając po drodze mikroby, ale aby ozonowanie było skuteczne, musimy cały czas produkować ozon, żeby jego stężenie było na poziomie stałym. Kiedy uznajemy, że dezynfekcja jest już zakończona, to wyłączamy ozonator, a po kilkudziesięciu minutach od wyłączenia ozonatora, stężenie ozonu w pomieszczeniu zaczyna drastycznie spadać, co jest wynikiem rozpadu ozonu do bezpiecznie postaci. Nie oznacza to jednak, że po zakończonym ozonowaniu powinniśmy od razu wprowadzić się do ozonowanego pomieszczenia. Pomieszczenie takie powinno być po zakończonym ozonowaniu dokładnie wywietrzone i musi być to przeprowadzone, niezależnie od tego, czy jest to ozonowanie przeprowadzone latem, czy też zimą. Jest to po prostu wymóg bezpieczeństwa.
Czy możemy ozonować wszystko?
Utarło się takie powiedzenie, że ozonowanie jest doskonałe zawsze i wszędzie. Nie jest to do końca prawda. Ozon ma silne właściwości utleniające i może działać negatywnie na niektóre rzeczy w naszych domach czy biurach, które jednak chcielibyśmy, aby na działanie ozonu jednak nie były wystawione. Do takich rzeczy należy między innymi elektronika. Elektronika jest niezwykle wrażliwa na działanie ozonu. Ozon może utleniać wiele pierwiastków, które znajdują się w elektronice i może to spowodować, że takie przedmioty będą działać krócej, mogą ulec awarii, bądź całkowicie się zepsuć.
